Etki Yatırımı, şirkete, organizasyona veya sermayeye yapılan bir yatırımın finansal getirisinin yanı sıra ölçülebilir sosyal ve çevresel etki yaratan yatırımlardır. Etki yatırımında kar hesaplarının yanında sosyal ve çevresel fayda da büyük önem taşıyor. Bir etki yatırımı olan WorqCompany'nin Kurucu Ortağı Cem Baytok Türkiye'de etki yatırımı ile ilgili çalışmaları ve konunun detaylarını anlattı.
Etki Yatırımı nedir?
Etki yatırımı finansal getiri elde etmenin yanısıra sosyal ve çevresel fayda elde etmeyi amaçlayan işletmelere yapılan yatırımı tanımlar. Yatırımınızı planlarken kâr hesaplarının yanında yatırımın sosyal veya çevresel faydalarını da bütçenize dahil ederseniz yatırımınız size hem finansal kârlılık, hem de sosyal veya çevresel bir değer olarak geri dönecektir. Etki Yatırımı, yatırım bütçesi yapılırken kullanılan bir filtre görevi görür.
Türkiye'de Etki Yatırımı
Türkiye'de teknik tanımıyla etki yatırımları 2016 yılı ile birlikte idacapital'ın etki yatırımcısı olarak yaptığı yatırımlarla başladı. Buna ek olarak bankaların özellikle temiz teknolojiler ve yeşil ekonomi için sağlamaya başladığı finansman çözümleri de çevresel etki sağlayan etki yatırımları sınıfında borç finansmanı içerisinde ayrı bir alan oldu. Dolayısıyla sermaye yatırımları ve borç finansmanı yatırımları Türkiye'de yaklaşık 10-15 yıllık bir çerçeveyi kapsıyor.
Farkındalık artıyor
Etki yatırımı ve yatırımcıları farkındalığın artması ile birlikte çoğalmaya başladı. idacapital'in yanı sıra yeni yatırım fonları kurulmaya başladı. Türkiye'de sosyal fayda sağlanabilecek küçük işletmeler için, finansman sağlayan çözümler, eğitim, sağlık, finansal teknolojiler, finansal kapsayıcılık ve dijital kapsayıcılık gibi alanlarda geniş bir spektrumda etki yatırımları gerçekleşiyor ya da gerçekleşme potansiyeli var diyebiliriz.
Her işletme bu konuda hedef belirleyebilir
Finansal getiri elde etmenin yanı sıra bir işletme, yaratma potansiyeli olduğu sosyal ve çevresel etkinin farkında olup bunu da yönetim veya stratejik hedefleri içerisine alırsa geleneksel sektörler içerisinde gördüğümüz ya da yeni kurulan işletmeler içerisinde gördüğümüz pek çok faaliyette etki yaratan bir işletme haline dönüşebilir. Bunun örneklerini eğitimde, sağlıkta ve pek çok alanda görmek mümkün. Yani piramitin orta ve altında yaşam mücadelesi veren, toplumun az gelirli kesimine sunulan hizmet ve ürünleri daha düşük maliyetlerle ve daha kaliteli bir şekilde verebilecek her türlü işletme bu mottosundan vazgeçmediği sürece aslında teknik olarak etki yaratan bir işletmedir diyebiliriz.
Piramitin orta ve altı önemli
Aslında geleneksel iş modellerinin içerisinde pek çok servis piramitin orta ve altına odaklanmak durumunda. Çünkü nüfusumuzun büyük bölümü az, düşük ya da orta gelirli bir nüfus. Dolayısıyla sosyal ve çevresel getiriyi de bilinçli bir şekilde operasyonların içerisine almış şirket sayısı ya da buna operasyonlarını dönüştürme kararı almış şirket sayısının giderek artacağını düşünüyoruz. Bu oran ekonomi içerisinde şu anda 5'lerdeyken ekonomimizin yarısından büyük bir boyutu önümüzdeki 10 ya da 15 yıllık dönem içerisinde potansiyel olarak etki yatırımları ya da etki yaratan işletme haline dönüşebilir.
Etki yatırımında yeni oyuncular var
Etki yatırımında özellikle erken aşama yatırımları önemli. idacapital bu alandaki ilk venture capital yatırımları yapan fon yöneticisiydi. Ardından henüz daha yatırımlarına başlamamış, bu yıl içerisinde kurulacak birkaç oyuncunun da piyasaya gireceğini görüyoruz. Özetle etki yatırımları aslında özellikle start-up ekosisteminde, venture capital alanında küçük işletmelere yapılan yatırımlar olarak daha ön plana çıkıyor. Diğer tarafta büyük bankalar tarafından yenilenebilir enerji projelerine sağlanan finansman paketleri de görece etki yatırımları içerisinde tanımlanabilir.
Etki yatırımının şirketlere pozitif faydası var
Bir işletmenin varlığının amacı sadece para kazanıp ortaklığına değer yaratmak olmamalı. İşletmenin ikincil amacı aynı zamanda içinde bulunduğu topluma sosyal ya da çevresel pozitif etki yaratmak olmalı. Bu perspektiften bakarsak işletmelere yapılan etki yatırımları işletmelerin kendilerini bu alanda iyiye doğru dönüştürmeleri için bir katalizör. Dolayısıyla işletmelerin büyümek için finansman ihtiyacı var. Etki yaratan bir işletmenin finansa daha kolay erişebildiği bir ortamda doğal olarak sosyal ve pozitif etki yaratan işletme sayısı da aratacaktır. Dolayısıyla burada bir döngü var. İçerisine yatırım yaptığımız etki yaratan işletme sayısı artacak, bunun artabilmesi için oraya daha çok yatırım yapacağız ve kendi içerisinde aslında bu ekonomi giderek büyüyecek.
WorqCompany etki yatırımı alan ve etki yaratan bir işletme
WorqCompany etki yatırımı alan bir işletme, dolayısıyla etki yaratan bir işletme. Sağladığı servis ve ulaştığı müşteri kitlesi mikro ve küçük işletmeler. Mikro ve küçük işletmeler bir ekonomi içerisinde özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülke için ekonomik büyümenin en büyük sürükleyicisi. Türkiye’de 2 milyon 500 binin üzerinde mikro işletme var ve bu dijital ekonomi içerisinde mikro işletme sayısı giderek artıyor. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde bu sisteme 1 milyona yakın mikro işletmenin katılacağını öngörüyoruz. Mikro işletme tanımında freelancer'lar , bireysel çalışan insanlar, pazar yerlerinde satış yapan tacirler gibi pekçok insan yer alıyor. Bu işletmelerin en büyük problemiyse finansa erişim. WorqCompany arkadaki iş modeliyle bir taraftan bu işletmelerin operasyonel giderlerini minimize edip işe girişlerini kolaylaştırırken, sağladığı yeni finansal çözümleriyle birlikte finansa erişim konusunda büyük bir boşluğu dolduruyor. Bu boyutuyla 2025 yılındaki hedefimiz yaklaşık 30 binin üzerinde işletmenin finansa erişim problemini çözerek ekonomik büyümeye katkı sağlamak ve yaklaşık 200-250 bin civarında insanın hayatında ölçülebilir bir pozitif etki yaratmak.
Kadınlara ve gençlere yönelik büyük kolaylıklar var
WorqCompany'nin ana iş modeli hedef kitlesi için iş kurmayı ve finansa erişimi kolaylaşmak. Dolayısıyla aslında fiyat ve hizmet paketleri ile zaten içsel olarak 50’ye yakın maliyet azalması sağladığı için bir etki yarattı ama bunu normal ticaretin uzantısı olarak ele alırsak spesifik projeler de bu noktada önem taşıyor. Çünkü bu hedef kitle içerisinde özellikle etki yaratmak istediğimiz birkaç tane bölüm vardı. Birisi genç girişimciler, diğeri ise kadın girişimciler. Özellikle genç ve kadın girişimciler için şirket kuruluş masraflarını sübvanse ederek kendi ürettiğimiz kampanyalarla 29 yaş altı gençlerin ve kadın girişimcilerin daha kolay şirket kurabilmesine yönelik projeler yürüttük ve bunu da büyüterek devam ettireceğiz. Ayrıca bu segment içerisinde kadın girişimcilere sağlanan finansa erişim programları, şirket ve back office hizmetleri, muhasebesinden başlayarak bütün fatura süreçlerindeki dijital ve konvansiyonel hizmetlerin bir paket olarak sunulduğu platformumuz girişimcilerin işlerini kolaylaştırdı. Sağlanan eğitimlerle iş yapışları daha verimli hale geldi. Bunu da ölçülebilir sonuçlarla gördük.
Kadın girişimcilerin işletmeleri daha hızlı büyüyor
KOSGEB verilerine göre kadın girişimcilerin içerisinde bulunduğu işletmelerin büyüme oranları 1'lerdeyken WorqCompany içerisindeki işletmelerde kadın girişimciler 25’e varan satış artışları ve büyüme oranları yakaladılar. Oransal olarak bakarsak Türkiye’de kadın girişimcilerin özellikle start-up'larda erkeklere oranı 14’te kalırken, WorqCompany içerisinde kadın girişimcilerin kurduğu işletme sayısı 26’ya çıktı. Bu sayılarda aslında genderless dediğimiz herhangi bir cinsiyete öncelik vermeyen bir etki stratejisiyle ilerliyoruz. Doğal olarak kadın girişimci sayısı az olduğu için bu sayıyı artırmaya çalışıyoruz. Oradaki hedefimiz bu oranları 30’un üzerine çıkarabilmek. Buna ilk yılda çok yaklaştık ama ikinci yılda bunun üzerine çıkacağız.
Mültecilerin ekonomiye entegrasyonu
WorqCompany olarak özellikle finansa erişim tarafında sağlanacak olan yeni hizmetlerle toplumun daha stres altındaki gruplarına, farklı kurumlarla işbirlikleri yaparak çözümler sağlayabilir hale geleceğiz. Kadın ve genç girişimciler bunlardan bir bölümüydü. Ülkenin belli şehirlerindeki girişimcilere yönelik İstanbul Kalkınma Ajansı ile işbirliği yaparak çalışmalar yürütüyoruz. Keza mültecilerin ekonomiye entegrasyonu konusunda potansiyel olarak yeni projeler üretme çalışmalarımız ve hazırlıklarımız var. Ve son bölümde sadece ülke içerisindeki ticareti değil bu küçük işletmelerimizin ihracat yapabilmesine yönelik de çalışmalar yürütüyoruz.
Hedefimiz 200 binin üzerinde insana fayda sağlamak
Genderless bir pazar ve ekonomiye katkı sağlamak için yaptığımız çalışmaların yanısıra yaratacağımız en büyük etki bu servis verilen mikro işletme sayısının 10 binlere ulaştırılması ve en büyük problemleri olan finansa erişimi çözebiliyor olmak. Yaklaşık 100 milyon doların üzerinde bir finansman kaynağını bu küçük işletmelere verebilecek bir platform yaratabilmek için çalışıyoruz. Ve bu küçük işletmeler içerisinden sağlanan finansmanla yaklaşık 200 binin üzerinde insanın fayda sağladığı ve dolayısıyla hayatlarına pozitif etki yaptığımız ve bunları ölçebildiğimiz bir noktaya ulaşmak istiyoruz. Buradaki hedefimiz bunu en geç 2026 yılında hayata geçirmek.
WorqCompany uluslararası bir iş modeli olacak
WorqCompany'nin iş modeli sadece Türkiye için geçerli değil. Aslında gelişmekte olan pek çok piyasada ve hatta gelişmiş piyasaların içerisindeki belli segmentler için de bir servis modeli. Özellikle ölçeklenebilir büyüyen bir sosyal etki yaratma potansiyeline sahip. Bu yüzden örneğin UNDP kalkınma programıyla işbirliği yaptığımız projeler oluyor. Önümüzdeki dönemlerde Doğu ve Batı Afrika’daki ülkelerde WorqCompany modelini replike etmek için çalışmalar yapacağız. Ama WorqCompany'nin normal büyüme trendi Doğu Avrupa ülkeleri ve Avrupa Birliği içerisinde bu iş modelini replike ederek gitmek olacak.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
